SỔ TAY HƯỚNG DẪN XỬ LÝ NƯỚC VÀ VỆ SINH MÔI TRƯỜNG TRONG MÙA BÃO LỤT
***
PHẦN II
XỬ LÝ NƯỚC ĂN UỐNG VÀ VỆ SINH MÔI TRƯỜNG TRONG KHI NGẬP LỤT
Trong mùa thiên tai bão lụt, sẽ thiếu thốn nhiều thứ và gây khó khăn cho bà con trong công tác giữ vệ sinh. Để tránh ảnh hưởng xấu tới sức khỏe và giảm tác động tới môi trường sống sau lụt, mời bà con làm theo các hướng dẫn sau.
Xử lý nước ăn uống mùa bão lụt
Trong trường hợp giếng nước bị ngập mà không có nước mưa để sử dụng thì phải lấy nước ngập để xử lý:
Làm trong nước mùa bão lụt
Dùng phèn chua với liều lượng 1g phèn chua (một miếng bằng khoảng nửa đốt ngón tay) cho 20 lít nước. Múc một gáo nước, hoà lượng phèn tương đương thể tích nước cần làm trong cho tan hết, cho vào chum, vại, lu, khạp hay thùng nước và khuấy đều, chờ khoảng 30 phút cho cặn lắng hết xuống đáy rồi gạn lấy nước trong. Nếu không có phèn chua thì dùng vải sạch để lọc nước, giữ lại các cặn bẩn, làm vài lần cho đến khi được nước trong.
Khử trùng bằng hóa chất
- Khử trùng nước bằng Cloramin B: thường dùng cho các hộ gia đình Cloramin B được đóng gói dưới dạng viên hàm lượng 0,25g, 1g hoặc viên khử Aquatabs 67mg. Loại này rất tiện lợi cho khử trùng các thể tích nước nhỏ như: chum, vại, lu, xô, chậu hoặc bể chứa nước nhỏ. Một viên Cloramin B hàm lượng 0,25g có thể khử trùng được 25 lít nước và 1 viên Aquatabs 0,67g có thể khử trùng được 20 lít nước trong.
- Khử trùng bằng hóa chất bột (Cloramin B, Clorua vôi): thường để khử trùng các nguồn nước cấp cho tập thể, các giếng nơi tập trung dân tránh lũ và phải do cán bộ y tế chỉ đạo thực hiện.
Bài thực hành tập huấn:
Tính lượng hoá chất cần thiết để khử trùng dựa trên cơ sở nồng độ yêu cầu là 10mg/lít.
Ví dụ: một thùng nước 30 lít thì cần 0,3g bột Cloramin B loại 27% Clo hoạt tính, hoặc 0,4g Clorua vôi 20%, hoặc 0,12g Clorua vôi 70% (HTH) để khử trùng. Có thể dùng thìa canh để đong bột hoá chất khử trùng, mỗi thìa canh đầy tương đương 10g. Như vậy để khử trùng 300 lít nước cần khoảng 1/3 thìa bột Cloramin B thông thường (27%).
Cách khử trùng:
Hoà tan lượng hoá chất cần thiết vào một gáo nước rồi đổ vào bể chứa, trộn đều. Múc nước giếng lên ngửi, nếu không thấy mùi Clo trong nước thì cho thêm khoảng 1/3 thìa canh bột hóa chất trên vào giếng và khuấy đều, cho thêm đến khi nào nước giếng có mùi Clo thì thôi. Múc nước tưới lên thành bể chứa để khử trùng. Nước sau khử trùng 30 phút là sử dụng được.
Lưu ý:
- Không tiến hành khử trùng đồng thời với đánh phèn vì phèn hoặc các chất hữu cơ trong nước sẽ hấp phụ hết Clo hoạt tỉnh và làm mất tác dụng khử trùng của Clo.
- Sau khi khử trùng ngửi thấy mùi Clo thì việc khử trùng mới có tác dụng.
- Nếu lỡ cho quá nhiều Clo thì chờ thêm nửa giờ hoặc một giờ nữa cho bớt mùi nồng. Nước này vẫn phải đun sôi rồi mới uống được.
- Hiện nay loại hoá chất dùng phổ biến nhất là Cloramin B dạng viên 0,25g, dạng bột 27% Clo hoạt tính và Aquatabs 67mg.
Xử lý rác – giữ vệ sinh mùa bão lụt
Đối với các lán trại cho nhân dân sơ tán tránh bão lụt, nên đào các rãnh có chiều rộng 1m; chiều dài 1,5 m; sâu 2 m. Rác được đổ vào rãnh, hàng ngày rắc một lớp đất lên mặt rác. Một hố như vậy có thể dùng cho 200 người trong một tuần rồi lấp bằng một lớp đất dày 40cm lèn chặt.
Nếu có điều kiện có thể cung cấp các thùng đựng rác dung tích từ 50 đến 100 lít cho 12 – 25 người dùng tại các khu tập trung dân tránh lũ. Khi đầy thùng phải mang rác đi chôn hoặc đốt. Rác thải y tế nên được đốt hàng ngày.
Nếu thời gian ngập lụt kéo dài, có thể tổ chức các ghe, thuyền đi đến từng nhà thu gom rác về nơi xử lý tập trung.
Xử lý phân – giữ vệ sinh mùa bão lụt
Xử lý phân người
Đối với các hộ gia đình, cần tận dụng những chỗ đất cao, chưa bị ngập, đào những hố nhỏ mỗi chiều 0,5m để làm hố tiêu tạm thời. Những hố tiêu này nên làm cách xa nhà ở và nguồn nước để hạn chế sự phát tán mầm bệnh.
Khi có sơ tán dân cư đến các nơi vượt lũ, sống trong các lều, trại dựng tạm thì tận dụng những chỗ đất cao, chưa bị ngập, tùy theo khả năng có thể đào các hố tiêu theo các kiểu sau:
- Hố tiêu nông cho 100 người dùng: bề rộng 30cm hoặc hẹp hơn; chiều dài 300 – 350 cm; chiều sâu 90 – 150 cm.
- Hố tiêu sâu cho 100 người sử dụng: bề rộng 75 – 90 cm; chiều dài 300 – 350 cm; chiều sâu 180 – 240 cm.
Những hố tiêu này nên làm cách xa nhà ở và nguồn nước trên 50 m để hạn chế sự phát tán mầm bệnh. Khi sử dụng xong dùng tro hoặc đất lấp lại, khi kết thúc sơ tán phải lấp kín và lèn chặt đất.
Nếu có điều kiện bố trí các nhà tiêu di động thì áp dụng tiêu chuẩn một chỗ ngồi cho 30 người, đặt cách xa lán trại 50 m.
Ở những nơi nước ngập cao mà không kịp sơ tán hoặc vì lý do nào đó mà phải ở lại nơi ngập lụt thì có thể xử lý tạm thời bằng cách dùng thùng, chậu, rổ,… lót nilông, đổ tro, trấu hoặc đất vào, đi tiểu vào đó rồi treo phía ngoài nhà hoặc trên cây chờ khi nước rút đem đi chôn.
Xử lý phân gia súc, gia cầm:
Phân gia súc, gia cầm phải được tập trung và chôn hàng ngày ở chỗ đất cao, nơi chưa bị ngập, cách xa nhà ở, nguồn nước trên 50m. Trước khi lấp đất phải rắc vôi bột để khử trùng để tránh gây ô nhiễm.
Ở những nơi không có chỗ để chôn cần tập trung, xử lý bằng vôi bột và đóng vào các bao kín để ở nơi đất cao không ngập nước, lấy túi nilông bọc kín để tránh ruồi và mùi hôi, chờ khi nước rút đem ra chôn.
An toàn vệ sinh thực phẩm trong khi ngập lụt
Trong khi ngập lụt, các loại lương thực, thực phẩm rất dễ bị hư hỏng hoặc ô nhiễm bởi hóa chất độc, vi sinh vật gây bệnh, vì vậy công tác vệ sinh an toàn thực phẩm cần được đặc biệt chú trọng. Các loại thực phẩm phải được nấu chín trước khi ăn, không sử dụng thực phẩm ôi thiu, nên ăn ngay sau khi nấu. Trong khi lũ lụt không ăn rau sống lấy từ vùng ngập lụt. Trong trường hợp không có điều kiện để đun nấu tốt nhất là sử dụng các loại mì ăn liền đóng gói, thức ăn đóng hộp, nước uống đóng chai còn nguyên vẹn. Nước dùng cho ăn uống phải được khử trùng và đun sôi. Các nguồn thực phẩm cứu trợ phải có nguồn gốc và còn hạn sử dụng.
Quản lý gia súc, gia cầm và xử lý xác súc vật trong khỉ ngập lụt
Trong khi ngập lụt, gia súc và gia cầm phải được quản lý chặt chẽ, không thả rông gia súc, gia cầm để tránh làm ô nhiễm môi trường. Làm vệ sinh chuồng trại và tẩy uế hàng ngày bằng các loại hoá chất khử trùng thông thường như: vôi bột, Cloramin B.
Nếu thấy gia súc, gia cầm có biểu hiện mắc bệnh phải cách ly hoặc đem tiêu huỷ (chôn hoặc đốt) đúng theo quy định.
Chú ý:
Trước khi chôn xác súc vật chết hoặc bị bệnh cần xử lý bằng vôi bột hoặc hóa chất sát trùng, tốt nhất là bao gói kín bằng vật liệu không thấm nước và chôn ở nơi đất cao, xa nguồn nước và khu dân cư. Đào hố chôn sao cho tất cả xác súc vật được vùi sâu dưới đất ít nhất 0,8 m, đổ 2 – 3 kg vôi bột lên trên, hoặc phun dung dịch hoá chất khử trùng, tẩy uế (Crezil, Cloramin…) nồng độ cao (có thể tới 100mg/l Cloramin B 27%) rồi lấp đất, lèn chặt, cắm biển bảo hiệu nơi chôn xác súc vật để tránh bị đào bới. Trường hợp phải chôn ở nơi có nguy cơ ngập nước thì phải lèn chặt bằng đất đá không để xác súc vật nổi lên.
Những nơi có điều kiện có thể thiêu huỷ xác động vật chết.
Chôn cất tử thi – giữ vệ sinh mùa bão lụt
Tử thi phải được chôn ở các nghĩa trang. Trong trường hợp nghĩa trang bị ngập nước, tử thi phải được chôn ở nơi đất cao đã được địa phương bố trí trước dành để chôn xác chết và phải được đánh dấu để dễ tìm lại. Trường hợp phải chôn ở nơi có nguy cơ ngập nước thì phải cho vào bao nilông kín và lèn hoặc buộc đá nặng lên quan tài để không còn quan tài bị nổi lên, có thể cho vào túi nilông kín và buộc trên cây cao chờ nước rút đem chôn. Trường hợp tử thi có hiện tượng bốc mùi hoặc thối rữa thì phải xử lý bằng hoá chất sát trùng và phải được bao gói kín tránh gây ô nhiễm môi trường. Những nơi có hỏa táng thì nên chở đến nơi có lò hỏa táng càng sớm càng tốt.
Nguồn: Bộ Y Tế – Cục Quản Lý Môi Trường Y Tế
Hy vọng thông qua bài viết này bạn đã hiểu hơn về công tác xử lý nước ăn uống và vệ sinh môi trường trong khi ngập lụt.
Nếu cần hỗ trợ tư vấn chi tiết vui lòng liên hệ cho NTS Engineering theo Hotline 0888 167 247.
Xem SỔ TAY BÃO LỤT các phần khác:
Phần 4
Phần 5
Phần 6